บัวบก ถึงช้ำในก็ยังต้องกิน ไม่คิดไม่ฝันว่ายุคนี้ (2565) จะเกิดเหตุการณ์ บัวบกกิโลกรัมละ 60 บาท กับตาเต็ม ๆ
สำหรับพืชชนิดนี้ หลายคนรู้จักกันดี อาจเพราะเป็นสมุนไพรชั้นเลิศ หรือเป็นเพราะ มีม หลายแบบ แต่เพราะเป็นแบบนี้ เลยเป็นอะไรที่หลายคนรู้จักพืชชนิดนี้ดีกว่าใคร
ต้นบัวบก มีชื่อวิทยาศาสตร์ ว่า Centella asiatica Urban. อยู่ในวงศ์ APIACEAE (UMBELLIFERAE) ชื่อภาษาอังกฤษ ที่ต่างชาติรู้จัก Asiatic Pennywort, Gotu kola
บัวบกในเนื้อหานี้ ไม่เกี่ยวกับ บัวบกโขด อันนั้นเป็นพืชหัว เป็นไม้ประดับสำหรับจัดสวน
ผักสมุนไพรชนิดนี้ มีลักษณะเด่นคือ เป็นไม้ล้มลุก ในกลุ่มผัก เป็นไม้เลื้อย มีปมตามข้อลำต้น เติบโตและเลื้อยไปตามดิน หรือในพื้นที่ชื้นแฉะ เรียกกันว่า ไหล ปมแต่ละข้อ จะเกิดเป็นรากงอก ออกออกมา ไม่ชอบพื้นที่แห้ง
ต้นบัวบก เป็นพืชชอบน้ำ พืชทนน้ำท่วม สู้แดด ไม่ใช่เป็นพืชทนแล้ง เพราะหากขาดน้ำก็จะเหี่ยวตาย พืชชนิดนี้มีสรรพคุณทางยา เป็นยาเย็น เป็นสมุนไพรชั้นเลิศ และเป็นผักเคียงก็ได้ ส่วนที่รับประทานได้คือ ใบและก้านใบ มีรสขม สัตว์จำพวกสัตว์ฟันแทะ ชอบมาก โดยเฉพาะอย่างยิ่ง กระต่าย
บัวบก ผักแสนแพงในยุคนี้
ลักษณะทั่วไปของต้นบัวบก เผื่อใครยังไม่ทราบ คนไทยรู้จักกันในชื่อ…
- ผักหนอก (ภาคเหนือ)
- บัวบก (ภาคกลาง)
- ผักแว่น (ภาคใต้)
- ปะหนะเอขาเด๊าะ จากทางแม่ฮ่องสอน
- ใบบัวบก จะเป็นลักษณะ ใบเดี่ยว กลม เหมือนใบบัว และขนาดเล็กกว่า ใบออกเรียงสลับกันไปตามข้อ งอกเป็นกระจุกออกมา ข้อละ 2-10 ใบ ขอบเป็นคลื่นหยักเล็กน้อย แผ่นใบสีเขียวมีขนเล็กน้อย ก้านใบสีเขียวยาว และมีดอก
- ดอกบัวบก จะออกเป็นช่อ แบบช่อซี่ร่มตามซอกใบ มีประมาณ 2-5 ช่อ ช่อหนึ่งมีดอกย่อยประมาณ 4 – 5 ดอก มีขนาดเล็ก กลีบดอกมี 5 กลีบ สีม่วงเข้มอมแดงสลับกัน ก้านช่อดอกจะมีความยาวประมาณ 0.5-5 ซม. ริ้วประดับจะมีประมาณ 2-3 ใบ เกสรตัวผู้นั้นจะสั้น
- ผลบัวบก เป็นผลแห้งแตก ลักษณะแบน มีเส้นผ่าศูนย์กลางยาวประมาณ 3-4 มม. เมล็ดสีดำ
บัวบก มีประโยชน์ทางยาอย่างไร
เป็นสมุนไพรที่สามารถนำมาเป็นผักเคียงได้ รับประทานบ่อยๆ อาจจะแย่ในยุคนี้ เพราะแพงเหลือเกิน กิโลกรัมละ 60 บาท แต่ก็สามารถนำมาใช้ได้ทุกส่วน ตั้งแต่ ใบจนถึงทั้งต้น รวมไปถึง เมล็ดและดอก
- ใบ มีรสขมเย็น เป็นยาดับร้อน ลดอาการอักเสบบวม แก้ปวดท้อง แก้ดีซ่าน แก้บิด ใบสดต้มกับน้ำซาวข้าวดื่มแก้นิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะ มีสาร Asiaticoside ทำยาทาแก้แผลโรคเรื้อน
- ต้น เป็นยำบำรุงกำลัง บำรุงหัวใจ แก้อ่อนเพลีย เมื่อยล้า รักษาแผลไฟไหม้ น้ำร้อนลวก หรือมีการชอกช้ำจากการกระแทก แก้พิษงูกัด ปวดศีรษะข้างเดียว ขับปัสสาวะ แก้เจ็บคอ เป็นยาห้ามเลือด ส่าแผลสด แก้โรคผิวหนัง ลดความดัน แก้ช้ำใน
- เมล็ด รสขมเย็น แก้บิด แก้ไข้ แก้ปวดศีรษะ
- ทั้งต้น รสหอมเย็น บำรุงหัวใจ บำรุงกำลัง แก้ช้ำใน แก้อ่อนเพลีย ขับปัสสาวะ รักษาบาดแผล แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้โรคปวดศีรษะข้างเดียว (ไมเกรน) แก้โรคเรื้อน แก้กามโรค แก้ตับอักเสบ
การปลูกต้นบัวบก
ต้องหา เมล็ดพันธุ์ มาปลูก แต่สามารถนำต้นบัวบก ที่มีราก มาเพาะหรือปักชำได้ หากเพาะเมล็ด ก็ให้นำเมล็ดพันธุ์มาเพาะเป็นต้นกล้า ค่อยย้ายมาปลูกในแปลง
สำหรับแปลงปลูกนั้น ต้องมีการปรับพื้นที่ให้เหมาะสม เนื่องจากเป็นพืชต้องการน้ำมาก ใช้การไถพรวนดินก่อน ปั่นให้ดินมีความร่วนซุยมาก ๆ แล้วให้ยกเป็นแปลง จากนั้นนำต้นกล้าลงปลูกโดยไม่ต้องใส่ปุ๋ย ก็เติบโตได้ดี
การให้น้ำ ควรรดน้ำ วันละ 3 ครั้งในสัปดาห์แรก และสังเกตราก ถ้ามีการยึดดินดี ค่อยใส่ปุ๋ย แนะนำเป็นปุ๋ยอินทรีย์จะดีที่สุด เพราะต้นบัวบกจะมีออกไหลชิดกัน การใช้ปุ๋ยเคมีจะทำให้เกิดใบไหม้ ต้นเน่า ได้ง่าย หลังจากผ่านไป 1 สัปดาห์ ให้เปลี่ยนการรดน้ำเป็นเพียงวันละ 2 ครั้ง (เช้า-เย็น)
ต้นบัวบก จะเก็บเกี่ยวได้ในระยะเวลาประมาณ 45-50 วัน ขายได้กำไรดี โดยในยุคนี้ ราคาแพงมาก พอกับผักชี
วิธีเก็บบัวบกไปจำหน่าย หรือนำไปประกอบอาหาร ใช้เสียมแซะลงไปในดินให้หลุดออกทั้งราก แล้วเคาะดินที่ติดรากออก อาจเก็บแบ่งใส่ถุงขนาด 5 กิโลกรัม วางจำหน่าย แปลงเล็ก สามารถเก็บผลผลิตได้จำนวนมาก
