ฟ้าทะลายโจร กับ โควิด-19 บางเรื่องที่คุณยังไม่รู้

เราคงไม่ต้องบอกถึงข้อมูลของ “ฟ้าทะลายโจร” กันละเอียดมากในบทความนี้ แต่หากใครอยากรู้ที่มาที่ไปก็อ่านกันได้ หากใครจะข้ามไปบทถัดไปก็ไม่ว่ากัน

ในบทความนี้มีอะไรบ้าง

• เรื่องน่ารู้เกี่ยวกับฟ้าทะลายโจร
• ประโยชน์ของฟ้าทะลายโจร
• ฟ้าทะลายโจรช่วยป้องกันโควิดได้จริงหรือไม่
• ข้อแนะนำเกี่ยวกับการใช้ฟ้าทะลายโจรในการรักษาโรค
• ข้อเท็จจริงเกี่ยวกับสรรพคุณของฟ้าทะลายโจร
• ข้อควรระวังในการใช้ฟ้าทะลายโจร

ฟ้าทะลายโจร เรื่องน่ารู้ของสมุนไพรตัวนี้

มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า “Andrographis paniculata (Burm.f.) Nees” เป็นพืชล้มลุก สูง 30-60 ซม. ที่จัดอยู่ในวงศ์ Acanthaceae ชื่อท้องถิ่นที่เรียกกันคือ ฟ้าทะลาย, หญ้ากันงู, น้ำลายพังพอน, สามสิบดี, คีปังฮี, Kalmegh

ซึ่งทั้งต้นมีรสขม ลักษณะลำต้นเป็นสี่เหลี่ยม แตกกิ่งเป็นพุ่มเล็ก ใบเดี่ยวเรียงตรงข้ามกัน ใบมีลักษณะรูปไข่หรือรูปใบหอก สีเขียวเข้ม เป็นมัน ดอกช่อออกที่ปลายกิ่งและซอกใบ ผลเป็นฝักสีเขียวอมน้ำตาล มีลักษณะปลายแหลม เมื่อผลแก่จะแตกเป็นสองซีก และดีดเมล็ดออกมา ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด หรือกิ่งปักชำ ส่วนที่ใช้เป็นยาคือส่วนใบ

สรรพคุณและประโยชน์ของฟ้าทะลายโจร

มีประโยชน์มากมายในการป้องกันและแก้โรคภัย เช่น ช่วยแก้ปัญหาผมร่วงด้วยการใช้ผงฟ้าทะลายโจร 1 แคปซูลละลายในน้ำอุ่นแล้วนำมาชโลมให้ทั่วหนังศีรษะ ทิ้งไว้สักพักแล้วล้างออก

หรือช่วยบรรเทาอาการท้องเสีย บรรเทาอาการเจ็บคอและอาการของโรคหวัดทั่วไป (common cold) เช่น เจ็บคอ อ่อนเพลีย ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ น้ำมูกไหล

ด้วยประโยชน์ในด้านแก้โรคหวัดนี้เอง ทำให้หลายคนนำฟ้าทะลายโจรมาใช้อย่างแพร่หลายในรูปแบบของสารสกัด หรือทำเป็นแคปซูลจำหน่ายกันมากขึ้น ยิ่งช่วงโควิด-19 ระบาด จึงมีคนหัวหมออ้างสรรพคุณเกินจริงว่ารักษาโควิด-19 ได้ ยิ่งทำให้มีความต้องการมากขึ้น แม้ฟ้าทะลายโจรจะจัดเป็นยาแผนไทยที่ถูกบรรจุไว้ในบัญชียาหลักแห่งชาติ ปี 2542 โดยกระทรวงสาธารณสุขแล้ว แต่ก็ยังไม่มีงานวิจัยรองรับว่าสามารถรักษาโควิด-19 ได้ผลจริง

และด้วยสรรพคุณหลัก คือช่วยกระตุ้นภูมิคุ้มกัน ต้านการอักเสบ และต้านไวรัสที่ทำให้เกิดการติดเชื้อทางเดินหายใจ ยังมีงานวิจัยจากประเทศชิลีที่ศึกษาทดลองทางคลินิกในผู้ป่วยเพื่อพิสูจน์ประสิทธิผลของสารสกัดฟ้าทะลายโจร ในการรักษาอาการอันเนื่องจากหวัดทั่วไป พบว่าการรับประทานยาสารสกัดจาก ใบฟ้าทะลายโจร ขนาด 1,200 มิลลิกรัมต่อวัน เป็นเวลา 3-4 วัน สามารถลดอาการรุนแรงของโรคอันเนื่องจากหวัดได้อย่างมีนัยสำคัญ โดยพบว่าใน 3 วันแรกของกลุ่มทดลองที่ได้รับฟ้าทะลายโจรขนาดสูง 6 กรัมต่อวัน มีผลช่วยลดอาการไข้และอาการเจ็บคอได้ 80%-90%

แต่อย่างไรก็ตาม…

ยังไม่มีงานวิจัยใดรองรับว่า “ฟ้าทะลายโจร” สามารถรักษาโรคโควิด-19 ได้ผลจริง

ฟ้าทะลายโจร ช่วยป้องกันโควิด ได้จริงหรือไม่

และด้วยสรรพคุณที่เป็นสมุนไพรแก้หวัดนี่เอง หลายคนจึงเข้าใจว่าช่วยรักษาโควิด-19 ได้ (เพราะเข้าใจว่าโควิด-19 ก็คือไข้หวัด) จากคำตอบตรงนี้ นายกสมาคมเวชศาสตร์ป้องกันแห่งประเทศไทย ผู้ทรงคุณวุฒิด้านสาธารณสุข ดร.นพ.พรเทพ ศิริวนารังสรรค์ ได้อธิบายไว้ว่า ฟ้าทะลายโจรเป็นสมุนไพรที่เมื่อทานเข้าไปแล้วสามารถสร้างความสมดุลให้ร่างกายได้ แต่..

ฟ้าทะลายโจร ไม่สามารถฆ่าเชื้อไวรัสได้โดยตรง รวมไปถึงเชื้อโควิด-19 ด้วย

แต่มีสรรพคุณเป็นยาเย็น ที่ช่วยทำให้ร่างกายสร้างการหลั่งสารคัดหลั่งชนิดหนึ่งไปเคลือบในทางเดินหายใจทำให้ไวรัสโจมตีเข้าถึงปอดได้ยากขึ้น เพื่อให้ทำให้ร่างกายมีเวลานานพอที่จะต่อสู้กับเชื้อโรคได้ และช่วยให้ระบบทางเดินหายใจมีภูมิต้านทานได้มากขึ้น

ข้อแนะนำเกี่ยวกับการใช้ฟ้าทะลายโจรในการรักษาโรคโควิด-19

ปัจจุบันยังไม่มีหลักฐานทางวิชาการใดชัดเจน ที่จะสนับสนุนการใช้ฟ้าทะลายโจรเพื่อป้องกันโรคโควิด-19 ได้ แต่มีการศึกษาในวงการแพทย์พบว่าการใช้ฟ้าทะลายโจรขนาดต่ำ ๆ (แอนโดรกราโฟไลด์ 11.2 มิลลิกรัม/วัน) กิน 5 วัน/สัปดาห์ เป็นเวลา 3 เดือน สามารถช่วยป้องกันหวัดได้ (แต่การกินต่อเนื่องยาวนานขนาดนี้อาจเกิดปัญหาตามมาในภายหลังเกี่ยวกับการทำงานของไต)

ดร.ภญ.สุภาภรณ์ อธิบายเพิ่มเติมว่า โควิด-19 เป็นโรคอุบัติใหม่ ยังไม่มียาที่จะรักษาหรือป้องกันได้จริง (ปี 2564) แต่จากเอกสารรายงานการศึกษาวิจัยหลายฉบับทำให้มั่นใจว่า “ฟ้าทะลายโจรมีประโยชน์ในการนำมาใช้กับผู้ป่วยโควิด-19 ที่มีอาการน้อย” ได้

และมีการส่งมอบเอกสารให้กับทางกรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือกในการระบาดระลอกแรก จนนำไปสู่การใช้ฟ้าทะลายโจรรักษาผู้ป่วยโควิดรายที่มีอาการน้อยและไม่มีอาการ ในโรงพยาบาลสังกัดกระทรวงสาธารณสุข ซึ่งพบว่าผู้ที่มีอาการน้อย หลังจากได้รับยาฟ้าทะลายโจร มีอาการดีขึ้นทุกรายโดยไม่มีผลข้างเคียงใด ส่วนในรายที่ป่วยแบบไม่มีอาการ ก็พบว่าไม่มีอาการใดในภายหลัง และปลอดภัยดี

จากการศึกษาและทดลองจึงสรุปได้ว่า ฟ้าทะลายโจร สามารถรักษาโรคโควิด-19 ได้จริง แต่เฉพาะกับผู้ป่วยที่มีอาการน้อย หรือไม่มีอาการเท่านั้น ทั้งนี้สามารถใช้ยาจากฟ้าทะลายโจรเพื่อป้องกันเชื้อลามเข้าสู่ระบบทางเดินหายใจได้ดีในเบื้องต้น สถาบันวิจัยจุฬาภรณ์ จึงได้สนับสนุนให้เกษตรกรทำการปลูกฟ้าทะลายโจรในพื้นที่โครงการทับทิมสยาม 05 ในจังหวัดสระแก้ว และได้มีการนำตัวอย่างสมุนไพรจากฟ้าทะลายโจรนี้มาทำการศึกษาวิจัยอยู่ในปัจจุบัน

ข้อเท็จจริงเกี่ยวกับสรรพคุณของฟ้าทะลายโจร

จากคำแนะนำในการใช้ฟ้าทะลายโจรอย่างถูกวิธีพบว่า ในต้นฟ้าทะลายโจรมีสารแอนโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide) ซึ่งละลายได้ดีในแอลกอฮอล์ แต่ละลายน้ำได้น้อย ดังนั้นตำรับยาสมุนไพรฟ้าทะลายโจรสูตรยาดองเหล้าหรือยาทิงเจอร์จึงมีฤทธิ์แรงที่สุด ส่วนชนิดชงจะมีฤทธิ์รองลงมา และแบบยาเม็ดจะมีฤทธิ์อ่อนที่สุด

ฟ้าทะลายโจรเป็นสมุนไพร “ยาเย็น” ที่เหมาะสำหรับใช้รักษา “หวัดร้อน” คือหวัดทั่วไปที่มีอาการเหงื่อออก กระหายน้ำ เจ็บคอ ท้องผูก ปัสสาวะสีเข้ม ได้ แต่…ฟ้าทะลายโจรจะไม่เหมาะกับการนำมาใช้รักษาผู้ที่มีอาการ “หวัดเย็น” หรือผู้ที่ไม่มีเหงื่อ ปัสสาวะบ่อย รู้สึกหนาวสะท้าน อุ้งมืออุ้งเท้าเย็น เพราะอาจจะเกิดอาการกำเริบขึ้นได้

ข้อควรระวังในการใช้ฟ้าทะลายโจร

ผู้ที่มีความดันโลหิตต่ำไม่ควรใช้ฟ้าทะลายโจร เพราะสรรพคุณในการลดความดันโลหิต ถ้าหากใช้ฟ้าทะลายโจรอาจจะทำให้เกิดอาการหน้ามืด วิงเวียนศีรษะ หรือมีอาการมึนงง หากผู้ป่วยที่ใช้แล้วมีอาการ วิธีแก้คือให้หยุดใช้ทันที หลังจากนั้น 3-4 ชั่วโมงอาการก็จะดีขึ้นเอง เพราะตัวยาสามารถถูกขับออกไปได้และไม่ตกค้างในร่างกาย

ผลข้างเคียงของฟ้าทะลายโจร สำหรับบางรายที่ใช้แล้วเกิดอาการปวดท้อง ท้องเสีย มีอาการปวดเอว หรือมีอาการวิงเวียนศีรษะ แสดงว่ามีผลข้างเคียงจากการใช้ วิธีแก้คือให้หยุดใช้ทันที และเปลี่ยนไปใช้ยาชนิดอื่นแทน แต่ถ้ามีอาการแพ้ไม่มากก็อาจจะลดปริมาณลงตามความเหมาะสม

ไม่ควรรับประทานสมุนไพรฟ้าทะลายโจรติดต่อกันนานเกินกว่า 1 สัปดาห์ เพราะอาจจะส่งผลกระทบต่อร่างกายหลายด้าน เช่น ทำให้ร่างกายไม่มีเรี่ยวแรง อาการท้องอืด หน้ามืดตามัว มือเท้าชา (แต่จากงานวิจัย ไม่พบว่าจะเป็นอันตรายรุนแรงถึงขั้นเสียชีวิตหรือมีผลต่อระบบภายในแต่อย่างใด) แต่แนะนำให้ใช้เมื่อเกิดอาการป่วย

การใช้เมื่อร่างกายอยู่ในสภาพปกติ และการรับประทานติดต่อกันเป็นเวลานานจะทำให้ร่างกายไม่มีแรง และไตทำงานหนัก แต่หากจำเป็นต้องใช้ติดต่อกันเกินกว่า 1 สัปดาห์ แนะให้รับประทานคู่กับน้ำขิง เพื่อช่วยเพิ่มความอบอุ่นให้กับร่างกาย (นพ.วิชัย ขัตติยวิทยากุล สาธารณสุขจังหวัดนครราชสีมา, พญ.ดร.อัญชลี จุฑ รองผู้อำนวยการสถาบันการแพทย์แผนไทย กระทรวงสาธารณสุข)

อ้างอิง :
cri.or.th/en/20090729.php
medthai.com/ฟ้าทะลายโจร
bangkokbiznews.com