ต้นพญานาคราช ปลูกและดูแลอย่างไรให้งาม

คนที่ชอบต้นไม้และจัดสวน คงไม่มีใครไม่รู้จัก ต้นว่านนาคราช หรือชื่ออื่นเช่น ว่านพญานาคราช ต้นไม้ที่ถือว่าเป็นไม้มงคลสวยงามแปลกตา สำหรับปลูกผักพื้นที่น้อย สร้างรายได้

ต้นพญานาคราช VS ต้นนาคราช

ต้นพญานาคราช มีชื่อสามัญว่า Monadenium ชื่อทางวิทยาศาสตร์คือ Euphorbia ritchiei (P. R. O. Bally) Bruyns. ชื่อท้องถิ่นมีหลายชื่อเรียก เช่น ว่านนาคราช, พญานาคราช, เนระพูสี, นาคราชใบหยาบ จัดอยู่ในวงศ์ EUPHORBIACEAE

ต้นนาคราช มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Disocactus flagelliformis (L.) Barthlott (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Aporocactus flagelliformis (L.) Lem.) จัดอยู่ในวงศ์กระบองเพชร (CACTACEAE) ชื่ออื่นๆ ในท้องถิ่นเช่น ไส้หนุมาน (กรุงเทพฯ), นาคราช ว่านนาคราช (ภาคกลาง)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์โดยทั่วไป เป็นกลุ่มเดียวกับกระบองเพชร ถือเป็นไม้ฉ่ำน้ำ ลำต้นยาวรูปทรงกระบอก ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางลำต้นประมาณ 2.5-4 ซม. มีความยาวของลำต้นวัดได้ถึง 60 ซม.

รอบลำต้นมีตารูปหกเหลี่ยม มีหนามอยู่ตรงกลางตา ซึ่งหนามจะออกมาพร้อมกับใบ ลักษณะของใบคล้ายกับใบพาย ตรงปลายใบแหลม ใบแทงออกจากลำต้นเลย ไม่มีกิ่งก้าน เมื่อโดนแดดจัดใบจะเป็นสีแดง ดอกออกจากลำต้นระหว่างตา

เพราะเป็นสมุนไพร จึงได้ชื่อว่า ว่านพญานาคราช

ดอกของต้นว่านพญานาคราชจะออกเมื่อลำต้นแก่จัด โดยจะออกดอกระหว่างตาของลำต้น ดอกจะมีลักษณะเหมือนหูกระต่ายหงาย กลีบดอกบนชั้นนอกจะแบน ส่วนกลีบดอกล่างชั้นนอกจะยาว ตรงปลายกลีบมีรอยหยัก มีวงกลมสีแดงที่ดอกชั้นใน เกสรจะเป็นสีเหลือง ดอกจะออกห่างจากยอดประมาณ 3–4 ชั้น โดยที่ตาจะล้อมยอดเอาไว้

ต้นว่านพญานาคราชเป็นพืชที่พบได้ทั่วไปในหมู่เกาะเขตร้อนที่ตั้งอยู่ใกล้กับมหาสมุทรแอตแลนติก แต่ก็สามารถพบเจอได้ใน แอฟริกา เอเชีย ออสเตรเลีย และหมู่เกาะแปซิฟิกด้วย สำหรับในเมืองไทยก็มีพบหลายพื้นที่

ประโยชน์ของต้นว่านพญานาคราช เด่นในทางแก้พิษที่เกิดจากเขี้ยว ไม่ว่าจะถูกงูกัด สัตว์มีพิษกัด หรือบาดแผลจากคมเขี้ยวสัตว์เช่น หมา แมว สามารถนำเถานาคราชตำกับเหล้าขาว หรือน้ำซาวข้าว ใช้พอกที่ปากแผล จะช่วยระงับการเจ็บปวดได้ มีสรรพคุณเป็นยาเย็น แต่ไม่สามารถดูดพิษได้โดยตรง

วิธีขยายพันธุ์ต้นพญานาคราช

การขยายพันธุ์ต้นพญานาคราชนี้ โดยทั่วไปนิยมใช้วิธีการปักชำ เนื่องจากมีตาดอกรอบลำต้น จึงสามารถแตกเป็นต้นใหม่ได้ทุกส่วน บางครั้งเมื่อไม่ได้รับแสงแดดในเวลานาน ต้นพญานาคราชจะแตกกิ่งจากลำต้นและกลายเป็นต้นใหม่ได้ในเวลาไม่นาน การขยายพันธุ์ส่วนใหญ่จะใช้วิธีการตัดลำต้นเป็นท่อน ยาวประมาณ 2-4 ซม. ใช้ขี้เถ้าทาแผลเพื่อกำจัดยางออก แล้วนำไปปักชำได้เลยทันที หรือจะทิ้งไว้ในที่ร่ม ก็สามารถแตกเป็นต้นใหม่ได้ไม่ยาก

การปลูกต้นว่านพญานาคราช

ดินปลูก และกระถางปลูก
ส่วนใหญ่จะแนะนำให้มีการเตรียมดินปลูกโดยเน้นเรื่องความโปร่งของดิน เนื่องจากเป็นไม้อวบน้ำและเน่าง่าย ดินปลูกจึงมีความสำคัญมาก หากดินปลูกมีการระบายน้ำได้ดี จะทำให้ต้นพญานาคราชแตกรากได้เร็วขึ้น แนะนำให้ใช้ดินที่มีส่วนผสมของพืชตระกูลถั่ว หรือดินใบก้ามปู 1 ส่วน กาบมะพร้าวสับ 3 ส่วน สำหรับปลูกและปักชำ

ส่วนกระถางแนะนำให้ใช้แบบฉลุ มีรูรอบกระถางเพื่อให้เกิดการระบายน้ำและอากาศได้ดีขึ้นในช่วงแรกของการปลูก

ปุ๋ย
การให้ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก สามารถผสมแล้วนำมาโรยปิดทับด้านบนอีกทีก็ได้ แต่ไม่ควรให้ดินแน่นเกินไป เพื่อให้ลำต้นพญานาคราชเจริญเติบโตได้ดีและต่อเนื่อง แนะนำให้ใช้ปุ๋ยแบบละลายช้า ใส่ห่างโคนต้นเล็กน้อย

ต้นพญานาคราช ไม่ได้ต้องการปุ๋ยจากดินมากนัก ส่วนใหญ่จะรับแร่ธาตุจากใบและลำต้น การเปลี่ยนดินบ่อยในทุก 3-4 เดือนจะทำให้ต้นเติบโตได้ดีขึ้น แต่หากดินแน่นเกินไป ต้นพญานาคราชก็จะแห้งบริเวณโคนราก แล้วแตกเป็นต้นใหม่ที่ปลายยอดแทน ดังนั้นแนะนำว่า ดินปลูกไม่ควรแน่นเกินไป และอาจจำเป็นต้องบำรุงใบและลำต้นด้วยฮอร์โมนฉีดพ่นทางใบ

ต้นพญานาคราชเป็นพืชที่ต้องการน้ำน้อย ทนแล้งได้ดี จึงควรให้น้ำสัปดาห์ละ 1-2 ครั้งเท่านั้น ส่วนในฤดูฝน ควรเปลี่ยนดินให้มีความโปร่ง ระบายน้ำได้ดี เพื่อป้องกันการเน่าตาย

การบำรุงดูแลต้นพญานาคราชให้งอกงาม

เนื่องจากเป็นพืชตระกูลกระบองเพชร แต่มีใบและลำต้นอวบน้ำ ดังนั้นการดูแลจึงต่างกัน แนะนำให้ปลูกลงในกระถาง และกระถางควรมีการเจาะรูทั้งด้านใต้กระถาง และรอบกระถาง เพื่อให้วัสดุปลูกไม่ชื้นเกินไป สามารถระบายน้ำได้ดี เนื่องจากเป็นพืชที่ต้องการน้ำน้อย การที่วัสดุปลูกมีความชื้นมากจะทำให้เกิดโรคเน่าตายได้ง่าย

หากต้องการให้ต้นว่านพญานาคราชมีใบมากๆ แนะนำให้วางกระถางปลูกเอาไว้ในที่แสงแดดตอนเช้าส่องถึงประมาณ 2-3 ชม. หรือแดดรำไรบริเวณใต้ต้นไม้ และมีอากาศถ่ายเทสะดวกก็เพียงพอแล้ว ต้นว่านพญานาคราชจะแตกใบเพื่อแข่งรับแสงได้เอง โดยเมื่อมีการแตกใบมาก ลำต้นก็จะสูงยาวตามไปด้วย

แต่หากต้องการลำต้นที่ยาว อวบ และไร้ใบ แนะนำให้วางกระถางต้นว่านพญานาคราชในที่มีแสงแดดจัดตลอดวัน และเนื่องจากใบมีลักษณะคล้ายใบพาย หากยังมีใบอยู่ สีใบจะเปลี่ยนเป็นสีแดงเมื่อโดนแดดจัด ลำต้นจะอวบใหญ่ เมื่อมีแร่ธาตุอาหารครบ บริเวณโคนต้นจะมีตายอดแตกออกมาเรื่อยๆ และแตกเป็นกิ่งต้นอ่อนได้เรื่อยๆ จนเต็มกระถาง

โรคและแมลงศัตรูพืชของต้นว่านพญานาคราช

ไม่มีโรคและแมลงศัตรูพืชมาก โรคที่เกิดได้ง่ายคือโรคเน่า อย่าให้ดินปลูกอุ้มน้ำ และหากปลูกในที่มีความชื้นในอากาศสูง ก็มีโอกาสเน่าได้ง่าย แนะนำให้ปลูกไว้กลางแจ้ง และรดน้ำ 3-4 วันต่อครั้งก็เพียงพอแล้ว

สาเหตุการตายของต้นพญานาคราช

อย่างที่บอกไปแต่แรก ต้นพญานาคราชนั้นไม่มีโรคและแมลงศัตรูพืชมากนัก ยกเว้นหนูและสัตว์ฟันแทะที่จะมากัดกินลำต้น แต่สาเหตุการตายส่วนใหญ่ของต้นพญานาคราชคือ โรคเน่า

การปลูกในที่แสงแดดไม่เพียงพอจะทำให้ต้นพญานาคราชทิ้งใบ และเน่าได้ง่ายมาก หากปลูกในที่แสงน้อย จำเป็นต้องให้โคนต้นโปร่งและระบายน้ำได้ดี หากปลูกในที่มีความชื้นสูง โอกาสเน่าก็สูงตามไปด้วย ดังนั้นในช่วงฤดูฝนจะทำให้เกิดโรคเน่าได้ง่าย

แนะนำให้วางกระถางให้สูงจากพื้นดินประมาณ 1 เมตร หรือสูงกว่า และควรเปลี่ยนดินหรือทำกระถางให้โปร่ง ระบายน้ำได้ดี