หมูหลุม เลี้ยงอย่างไรให้ต้นทุนต่ำ การเลี้ยงสัตว์ : เกษตรอินทรีย์แบบพอเพียง

หมูหลุม คืออะไร ต่างจากการเลี้ยงหมูปกติอย่างไร เข้ามานี่มีคำตอบ เผยเทคนิคการเลี้ยงหมูหลุมที่ไม่มีใครเคยรู้มาก่อน ว่าทำไมแต่ละแห่งบอกว่า จัดการง่าย ไม่เหม็น ทำอย่างไร ต้องขุดหลุม หรือมีคอก ฯลฯ อ่านบทความนี้จบ ไปหาหมูมาเลี้ยง รวยแน่นอน

ต้นกำเนิดการเลี้ยงหมูหลุม ใครคิดค้น?

“หมูหลุม” ภาษาทางการเรียกว่า “สุกรที่เลี้ยงในระบบเกษตรธรรมชาติ“

คำว่า “หมูหลุม” เป็นภาษาชาวบ้านที่เรียกการเลี้ยงหมูแบบเดิมที่ผู้เลี้ยงไม่อยากให้หมูวิ่งเพ่นพ่าน พื้นที่เลี้ยงน้อย จึงขุดหลุมลึกประมาณ 1.5 – 2 เมตรเพื่อเป็นคอกสำหรับเลี้ยงหมู โดยมีวัสดุรองพื้นหลุม และอาหารหมู เป็นสิ่งที่หาได้ตามท้องถิ่นนั้นๆ

ต้นกำเนิดแต่เดิมผู้เขียนค้นเจอว่ามาจากประเทศเกาหลี ซึ่งเกษตรกรมีแนวคิดตามหลักการทำเกษตรกรรมธรรมชาติ ที่เป็นรูปแบบหนึ่งของระบบเกษตรกรรมยั่งยืน (โดยแนวคิดนี้เป็นแนวคิดคล้ายๆ กับการทำเกษตรทฤษฎีใหม่ ของในหลวง ร.9) อยากรู้ว่าคล้ายกันอย่างไร ก็อ่านเต็มๆ ได้ที่ลิ้งด้านล่างนี้

เกษตรทฤษฎีใหม่ หลักการทำอย่างไรถึงได้ผลจริง

เกษตรทฤษฎีใหม่ กับตัวอย่างการทำ ที่ถูกคิดค้นมาเพื่อการแ

เกษตรแบบพอเพียง ทำอย่างไรถึงได้ผล

ในหลวง ร.9 ท่านบอกเราตั้งแต่ปี 2517 พระองค์ทรงเน้นการมี

เลี้ยงหมูหลุม ให้เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม

สำหรับแนวคิดการเลี้ยงหมูหลุมต้นทุนต่ำและเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมนี้ เป็นแนวคิดการทำเกษตรที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมที่ไม่ทำลายระบบนิเวศน์รอบด้าน ไม่ว่าจะเป็น วงจรชีวภาพห่วงโซ่อาหาร ดิน พืช สัตว์ จุลินทรีย์ พลังธรรมชาติหมุนเวียนจากพลังงานแสงแดด และน้ำ

เพราะจุดเด่นคือ “ระบบ” เนื่องจากมีการปลูกพืชและเลี้ยงสัตว์ที่เกื้อกูลซึ่งกันและกัน พืชที่ปลูกส่วนหนึ่ง ถูกนำมาใช้เลี้ยงหมู และเมื่อหมูถ่ายมูลออกมา ก็นำมูลนั้นมาทำเป็นปุ๋ยหมักจากมูลสัตว์ เพื่อใช้เพิ่มความอุดมสมบรูณ์ให้กับดินสำหรับปลูกพืชผักต่อไป

แนวคิดนี้สามารถต่อยอดไปถึงการพัฒนาระบบเกษตรภาคครัวเรือน พัฒนาขึ้นไปยังภาคท้องถิ่น และชุมชน การพึ่งพาตนเองในด้านการผลิตและการบริโภคขนาดเล็กจนถึงขนาดกลาง ที่เหมาะสมกับทรัพยากรที่มีอยู่อย่างจำกัดในท้องถิ่น ตลอดจนภูมิปัญญาชาวบ้าน ที่นำไปสู่การแก้ปัญหาความยากจนได้ในที่สุด

ข้อดีของการเลี้ยงหมูหลุมมีอะไรบ้าง

ข้อดีส่วนใหญ่ที่พบคือ ลดต้นทุนในการเลี้ยง เนื่องจากอาหารที่เลี้ยงจะใช้วัตถุดิบที่ได้จากท้องถิ่น เช่น ฟาง แกลบ สำหรับปูพื้นหลุม ผัก ผลไม้ในท้องถิ่นสำหรับเป็นอาหารหมู และไม่ต้องทำเป็นฟาร์มหรือโรงเรือนใหญ่โต เพียงกั้นคอก ขุดหลุมให้หมูอยู่ก็ได้แล้ว ซึ่งหมูหลุมจะใช้พื้นที่การเลี้ยงไม่มาก หมู 1 ตัวใช้พื้นที่เพียง 1.5 ตารางเมตรเท่านั้น

ข้อดีอื่นๆ ก็มีมากมาย เช่น ลดภาระการทำความสะอาดคอกหรือหลุม เพราะไม่ใช่พื้นปูน แต่เป็นพื้นดิน มีการใช้ฟาง หรือแกลบปูพื้น เมื่อมีความสกปรกมากก็ตักออกไปทำปุ๋ย แล้วก็นำวัสดุรองพื้นใหม่มารองหลุมอีกรอบ การทำแบบนี้จะได้ปุ๋ยอินทรีย์จากมูลหมูหลุมไปใช้ประโยชน์ได้อีกต่อ

ไม่มีปัญหาเรื่องสารเคมี และมลภาวะในการเลี้ยง เนื่องจากการเลี้ยงระบบนี้ กลิ่นไม่รบกวนมาก รวมไปถึงไม่จำเป็นต้องมีการใช้สารเคมีในการกำจัดกลิ่น เพราะเมื่อตักวัสดุรองหลุมออกหมด กลิ่นก็จางหาย หมูสะอาดปลอดภัย

บางแห่งใช้ระบบการกำจัดของเสียแบบธรรมชาติ เช่น การใช้จุลินทรีย์ หัวเชื้อ EM น้ำหมักชีวภาพ ใช้ประโยชน์จากจุลินทรีย์ชีวภาพ ในการกำจัดของเสียและกลิ่นเหม็น

เลี้ยงหมูหลุมอย่างไรให้สะอาด ไม่มีกลิ่นเหม็น

หัวใจสำคัญในการเลี้ยงหมูหลุมคือ พื้นที่ วัตถุดิบในท้องถิ่น และการจัดการกับระบบการเลี้ยง โดยเฉพาะเรื่องกลิ่นและความสกปรก ควรศึกษาเรื่องการทำน้ำหมักเชื้อจุลินทรีย์ และหัวเชื้อประเภทต่างๆ ให้ถี่ถ้วน เพื่อเป็นตัวช่วยในเรื่องการกำจัดของเสียและกลิ่น รวมไปถึงความสะอาดของหลุมเลี้ยง

เริ่มต้นเลี้ยงหมูหลุมด้วยการหาพื้นที่ และแหล่งวัตถุดิบสำคัญ

เริ่มต้นจากการสร้างโรงเรือน โดยมีหลังคากันแดดฝน ป้องกันไม่ให้น้ำท่วม หรือน้ำขังภายในหลุมหมู การใช้วัสดุจากท้องถิ่นและคำนึงถึงเงินในกระเป๋า จะช่วยประหยัดค่าใช้จ่ายได้ โดยหมู 1 ตัว ใช้พื้นที่เพียง 1.5 ตารางเมตร การเลี้ยงในจำนวนมาก ทำให้ต้นทุนสูง โดยอายุเฉลียตั้งแต่หมูเด็กจนถึงขนาดขายได้ ใช้เวลาในการเลี้ยง 5 เดือน ถึง 1 ปี ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับน้ำหนักของหมูด้วย

ขุดหลุม หรือกั้นคอก แล้วแต่ทุน หากกั้นคอก ขุดหลุมลึกประมาณ 40-50 ซม. หากไม่มีคอก ให้ขุดลึกที่ระดับ 1.5 เมตร แล้วนำวัสดุที่ย่อยสลายได้ลงไปถมรองพื้นหลุม หนาประมาณ 40-50 ซม.

วัสดุรองพื้นหลุม สำหรับเลี้ยงหมูหลุม

ใช้เศษพืชแห้ง ใบไม้แห้ง ฟาง หญ้า ถ่าน เกลือ ปูทับเป็นชั้นๆ อัดทับด้วยดินหรือแกลบชั้นบนสุด ความหนาโดยรวมประมาณ 30-40 ซม. เหยียบอัดให้แน่น ด้านบนสุดใช้แกลบหรือฟางอัดทับอีกชั้น หนาประมาณ 20-30 ซม.

ทำบ่า หรือกั้นพื้นที่ไว้สำหรับเป็นที่ให้อาหารและน้ำหมู ไม่ควรนำอาหารและน้ำวางในพื้นที่เดียวกับที่หมูอยู่ จะทำให้เป็นภาระในการจัดการ มีปัญหาเรื่องการทำความสะอาด

การให้น้ำและอาหารหมูหลุม พร้อมการจัดการพื้นคอก

การให้อาหารหมู ควรนำวัตถุดิบในท้องถิ่นมาใช้ หรือจากเรือกสวนไร่นาตัวเอง เช่น ผัก ผลไม้ พืชสดทั้งหลาย เพราะหมูเป็นสัตว์ที่กินได้ทุกอย่างไม่เลือก การจัดการอาหารจำเป็นต้องพิถีพิถันพอสมควร

สูตรอาหารบำรุงหมูหลุม หยวกกล้วย ผัก ผลไม้ที่ย่อยสลายง่าย (ไม่มีเมล็ด) นำมาหมักกับกากน้ำตาล 10 ต่อ 1 หมักทิ้งไว้ 7 วัน แล้วเทน้ำออก (น้ำหมักที่เหลือนำไปใช้ประโยชน์ได้) เอาเศษอาหารที่ผ่านการย่อยแล้ว ไปตากแดดทิ้งไว้จนแห้ง นำมาผสมกับเปลือกไข่บด รำข้าว ใช้เป็นหัวอาหารให้หมูได้

การให้น้ำ ควรใช้น้ำสะอาดผสมกับหัวเชื้อน้ำหมักที่เป็นประโยชน์ ไม่ควรให้หมูขาดน้ำ หัวน้ำหมักที่เหลือจากการหมักหัวอาหาร นำมาผสมน้ำ 1 ต่อ 10 เพื่อให้หมูกินสำหรับบำรุงลำไส้ก็ดี พยายามอย่าให้น้ำกินมีกลิ่นเหม็น หากมีกลิ่นเหม็นเน่าให้เททิ้งทันที

การจัดการพื้นคอก หลังจากนำหมูลงเลี้ยง 1 อาทิตย์ ให้ราดพื้นหลุมด้วยหัวเชื้อจุลินทรีย์ หรือหัวเชื้อน้ำหมัก ผสมกับน้ำตาล 1 ส่วนต่อน้ำ 10 ส่วน ฉีดพ่นพื้นคอก และฉีดพ่นทุกๆ 5-7 วัน สำหรับพื้นคอกที่หมูขับถ่ายมักจะชื้นแฉะ หากแฉะเกินไปให้ตักพลิกกลับด้านล่างขึ้นด้านบนให้ทั่วบริเวณ หากพื้นคอกทรุดตัว ให้นำแกลบ หรือขี้เลื่อย หรือฟางแห้งใส่เพิ่มลงไปได้ตามต้องการ ฉีดพ่นด้วยน้ำหมักหัวเชื้อที่แนะนำข้างต้นให้ทั่วอีกรอบ

ข้อแนะนำในการเลี้ยงหมูหลุมให้ได้คุณภาพ

สภาพโรงเรือนโดยทั่วไปจะต้องโล่ง ไม่ร้อน อากาศถ่ายเทสะดวก ไม่เหม็นอับ เมื่อใดที่พื้นหลุมมีกลิ่นเหม็นอับให้ตักวัสดุรองพื้นพลิกกลับบนลงล่าง หากมีความสกปรกมาก ให้ตักออกไปทำปุ๋ยหมัก และหาวัสดุรองพื้นมาถมให้เต็มตามเดิม

เกษตรกรบางท่าน เริ่มเลี้ยงหมูหลุมเพียง 5 เดือน ก็ทำกำไรได้แล้ว