การปลูกถั่วฝักยาวแบบพอเพียง ทำได้จริงหรือไม่ : เกษตรอินทรีย์

ถั่วฝักยาว เป็นผักสวนครัวรั้วกินได้อีกหนึ่งชนิดที่น่าปลูกมากๆ เพราะการปลูกแบบธรรมชาติแบบเกษตรอินทรีย์ จะให้ผลผลิตที่มีคุณภาพดี โดยเทคนิค การปลูกถั่วฝักยาวในกระถาง ให้ได้ผลผลิตดก และมีคุณภาพ ด้วยวิธีการง่ายๆ ในหลายแบบอย่าง โดยเกษตรกรในหลายชุมชนฝากมาบอก เช่น ชุมชนบ้านสี่แยกทุ่งแย้ หมู่ 5 ตำบลไชยมนตรี อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช

การปลูกและทำแปลงถั่วฝักยาวแบบพอเพียง สร้างรายได้ยั่งยืน

เกษตรกรในชุมชน มีความสนใจด้านการเกษตร จึงใช้พื้นที่ของตนเองปลูกผักสวนครัวรั้วกินได้ มีการสลับปรับเปลี่ยนไปเรื่อยๆ เช่น แตงกวา มัน พริก ผักชี ฯลฯ และปัจจุบันได้ปลูก “ถั่วฝักยาว” และช่วงนี้ก็อยู่ในช่วงให้ผลผลิต และเป็นแปลงถั่วฝักยาวที่ได้รับคำชมเชยจากคนในชุมชนว่าเป็นแปลงที่สวยมาก

เรามาดู เคล็ดลับในการปลูกถั่วฝักยาวให้มีคุณภาพดี จากปากคำของเกษตรกรเองเลย นั่นคือคุณอาภรณ์ ช่วยนุกูล เกษตรกรในชุมชนผู้ปลูกถั่วฝักยาวคุณภาพดี

การปลูกถั่วฝักยาวแบบพอเพียง

เป็นพืชตระกูลถั่ว ซึ่งมีลำต้นเป็นเถาเลื้อยมีมือจับ แปลงปลูกถั่วฝักยาว โดยการทำค้าง จะให้ผลผลิตสูง

ถั่วฝักยาว เป็นผักที่ปลูกง่ายโตเร็ว ปลูกได้ตลอดปี ในดินแทบทุกชนิด มีความนิยมบริโภคกันมากในเมืองไทย สามารถประกอบอาหารได้หลายชนิด

นอกจากจะเป็นผักที่มีคุณค่าทางอาหารแล้ว ยังสามารถช่วยปรับปรุงดินให้ดีขึ้นอีกด้วยเพราะรากของถั่วฝักยาวเองสามารถตรึงไนโตรเจนจากอากาศไว้ในดินได้ดี

ถั่วฝักยาวแบบพอเพียง เคล็ดลับการปลูกให้มีคุณภาพดี

ควรปลูกแบบวิธีทำค้าง โดยใช้ไม้ไผ่ปักเป็นแนวและใช้ตาข่ายขึง เพื่อให้ต้นถั่วไต่ จะทำให้ฝักถั่วยาวขึ้น ราคาดีขึ้น
ใส่ปุ๋ยหมักชีวภาพ ทุกๆ 10 – 15 วันต่อครั้ง หลุมละ 1 กำมือทำให้ได้ผลผลิตมากและนานกว่าปกติถึง 2 เดือน (ดู วิธีการทำปุ๋ยหมักทำเอง 7 วันเห็นผล หมักเองใช้เองได้ไม่จำกัด)
รดน้ำผสมน้ำสกัดชีวภาพทุกครั้งเมื่อใส่ปุ๋ยชีวภาพเพิ่ม
ฉีดพ่นน้ำหมักชีวภาพ ป้องกันแมลง เพลี้ยอ่อน โดยเพิ่มกากน้ำตาลหรือผงซักฟอก ให้เป็นสารจับใบ
ตัดใบออกทิ้งบ้าง เพื่อให้ลำต้นนำสารอาหารไปเลี้ยงฝักถั่วมากขึ้น ทำให้ได้ฝักถั่วเพิ่มขึ้น
ควรปลูกถั่วฝักยาวในพื้นที่ ที่แสงแดดส่องถึง

การทำแปลงปลูกถั่วฝักยาว ควรคำนึงถึงสภาพแวดล้อม

ตามปกติ ถั่วฝักยาวสามารถปลูกได้ทั่วทุกภาคของประเทศไทย เติบโตได้ในดินแทบทุกชนิด แต่ปลูกได้ดีในดินร่วนปนทราย ดินต้องระบายน้ำได้ดี มีความเป็นกรด-ด่าง ของดินอยู่ระหว่าง 5.5-6.0 ต้องการแสงแดดเต็มที่ตลอดวัน ชอบอากาศค่อนข้างร้อน ถ้าอากาศหนาวเกินไปจะทำให้ไม่ค่อยได้ผลผลิต ต้นชงักการเจริญเติบโต ผลผลิตต่ำ ฝักไม่สวย ถั่วฝักยาวจะใ้ห้ผลผลิตดีในช่วงฤดูฝน อุณหภูมิที่เหมาะสมสำหรับการเจริญเติืบโตอยู่ในช่วง 15-30 องศาฯ

แนะนำให้ปลูกและเริ่มทำค้าง ควรเป็นช่วงหน้าร้อนก่อนเข้าหน้าฝนเล็กน้อย เพราะต้นจะโตทันก่อนฝนตกชุก กล้าจะได้โตเร็วและให้ผลผลิตทันช่วงฝน

การเตรียมดินสำหรับปลูกถั่วฝักยาว

ให้ยกร่องแปลงกว้าง 1-1.20 เมตร ความยาวแล้วแต่สภาพแปลง ตากดินไว้ 7-10 วัน เพื่อทำลายไข่แมลง และศัตรูบางชนิดแล้วไถคราด ใส่ปุ๋ยคอก ปุ๋ยหมักชีวภาพ เพื่อปรับสภาพโครงสร้างดิน และการบำรุงดิน (ดู ข้อมูลการปรับปรุงบำรุงดิน)

วิธีทำค้างถั่วฝักยาว เพื่อเพิ่มผลผลิตถั่วฝักยาวต่อไร่

ทำหลุมปลูกถั่วฝักยาว หลังปรับร่องแปลงให้ขุดหลุมปลูกระยะระหว่างต้น 50 เซนติเมตร ระยะระหว่าง 80 เซนติเมตร รองกันหลุมด้วยปุ๋ยเคมี-อินทรีย์ตราบัวทิพย์ สูตร 2 ในอัตรา 1 ช้อนชาต่อหลุม คลุกเคล้าให้เข้ากับดินแล้วหยอดเมล็ดลงไปหลุมละ 2-3 เมล็ด กลบหลุมด้วยปุ๋ยคอกหนา เพียงเล็กน้อย แล้วรดน้ำทุกวัน วันละครั้ง

การทำค้างถั่วฝักยาว เนื่องจากถั่วฝักยาวเป็นพืชที่ต้องอาศัยค้างเพื่อยึดเกาะพยุงลำต้น ดังนั้นควรทำไม้ค้างให้เพื่อจะได้ผลผลิตที่ดี และมีคุณภาพสูง โดยใช้ไม้ไผ่ยาว 2-2.5 เมตร การปักอาจปักแบบกระโจมเข้าหากัน แล้วรวบปลายไม้เข้าหากันหรืออาจจะปักตรงๆ แต่ละต้นก็ได้ หลังปักค้างเสร็จจับเถาถั่วพันรอบไม้ค้าง ต้องคอยทำทุกๆ 2-3 วัน

การดูแลรักษาแปลงถั่วฝักยาวให้แข็งแรง ต้านทานโรคแมลง

การปลูกถั่วฝักยาวนั้น สำคัญคือ การให้น้ำ เพราะถั่วฝักยาวเป็นพืชที่ต้องการน้ำอย่างสม่ำเสมอและเพียงพอ ระยะเวลาการเจริญเติบโตของถั่วฝักยาว ควรเหมาะกับการให้น้ำในระยะอาทิตย์แรกหลังหยอดเมล็ดควรให้น้ำทุกวัน อย่าให้ดินแห้งแต่อย่าให้มากเกินไปเพราะจะทำให้เมล็ดอาจเน่าได้ ส่วนระยะการเจริญเติบโต และติดดอกออกผลอย่าให้ขาดน้ำเป็นอันขาด ควรให้น้ำทุกวันๆ 2 ครั้งในช่วงเช้าเย็น เพราะจะทำให้ดอกร่วง และไม่ติดฝัก หรือฝักอาจไม่สมบูรณ์

การใส่ปุ๋ยให้กับแปลงถั่วฝักยาว เพื่อเพิ่มผลผลิต

ใส่รองพื้นขณะเตรียมแปลงปลูก ใช้ปุ๋ยเคมี-อินทรีย์ตราบัวทิพย์ สูตร2 ในอัตรา 1ช้อน ชาต่อหลุม
ใส่เมื่อถั่วฝักยาวอายุได้ 15-20 วัน ให้ปุ๋ยเคมี-อินทรีย์ตราบัวทิพย์ สูตร2 ในอัตรา 1 ช้อน ชาต่อหลุม
ใส่เมื่อเริ่มเก็บผลผลิตถั่วฝักยาวครั้งแรก อายุประมาณ 45-50 วัน ให้ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักอย่างสม่ำเสมอ

การพรวนดินกำจัดวัชพืชทำทุกครั้งเมื่อมีการใส่ปุ๋ย จะทำให้ต้นถั่วฝักยาวแข็งแรง
โตเร็ว และให้ผลผลิตมาก

การเก็บเกี่ยวถั่วฝักยาวไปจำหน่าย

หลังหยอดเมล็ดแล้ว เมื่อต้นถั่วฝักยาวเป็นต้น จะมีอายุประมาณ 50-60 วัน ก็สามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตได้ (ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อม อากาศ ดิน ปุ๋ย เป็นหลัก) การเก็บผลผลิตให้เลือกเก็บเฉพาะฝักที่ขนาดพอดี ไม่อ่อนเกินไป ควรเลือกเก็บในเวลาเข้าหรือเย็น หลังเก็บเกี่ยวเสร็จควรรีบเก็บเข้าร่มทันทีเพื่อไม่ให้ถั่วฝักยาวเหี่ยวและฝ่อเร็ว การเก็บให้ทยอยเก็บ 2-3 วันต่อครั้ง

อย่าลืมเก็บเมล็ดพันธุ์เอาไว้ขยายพันธุ์ถั่วฝักยาวต่อไปในรุ่นหลังด้วย

การป้องกันและควบคุมโรคที่เกิดกับถั่วฝักยาว

อุปสรรคสำคัญในการปลูกถั่วฝักยาว คือ โรค ซึ่งจะทำให้คุณภาพและผลผลิตลดลงจนไม่สามารถส่งขายได้ โดยโรคต่างๆ มีดังนี้

โรคราเขม่า

เกิดจากเชื้อรา สูโดเซอร์คอสปอรา อาการคือ มักปรากฏอาการที่ใบแก่ตอนโคนต้นใบด้านบนจะเป็นปื้นสีขาวซีด เป็นดวงๆพลิกดูใต้ใบจะพบคล้ายผงเขม่าสีเทาดำเมื่อระบาดรุนแรงจะพบผงเขม่ามากขึ้น แผลใหญ่ขึ้น ใบจะแห้งและหลุดร่วงไป แล้วลุกลามขึ้นด้านบนทำให้ใบที่อยู่กลางๆ ต้นเป็นโรคด้วย ทำให้ต้นถั่วโทรมเร็วและผลผลิตลดลง

การป้องกันกำจัด โรคราเขม่า ในถั่วฝักยาว

ลดความชื้นในแปลงปลุกโดยเพิ่มระยะปลูกให้ห่างขึ้นหรือลดจำนวนต้นต่อหลุม
เมื่อพบเริ่มแรกควรรีบเก็บใบที่เป็นโรคเผาทำลาย หมั่นตรวจดูบริเวณส่วนล่างของต้นและใบในทรงพุ่ม เพื่อจะได้ป้องกันได้ทันที
ถ้าพบมากขึ้น แนะนำให้ใช้สารเคมีประเภทแมนโคเซปฉีดพ่นสลับกับเบนโนมิลหรือคาร์เบน ดาซิม
หลังเก็บเกี่ยวผลผลิตแล้ว ควรทำความสะอาดแปลงปลูกทันที

โรคราแป้ง

เกิดจากเชื้อรา ออยเดียม อาการคือ จะพบผงสีขาว ทั้งด้านใต้ใบและบนใบ ถ้าเป็นมากผงสีขาวจะหนาแน่นมองเห็นชัดเจน เมื่อเอามือลูบจะหลุดออกเป็นแผ่นจะพบมากบริเวณโคนต้น แล้วลุกลามขึ้นด้านบน และผงสีขาวจะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลแดง และระบาดโดยปลิวไปตามลม

การป้องกันกำจัด โรคราแป้ง ที่เกิดกับถั่วฝักยาว

ไม่ควรเก็บเมล็ดพันธุ์จากต้นเป็นโรคไปทำพันธุ์
ควรรดน้ำต้นถั่วให้เปียกทั่วใบอย่างสม่ำเสมอเพราะส่วนขยายพันธุ์ของเชื้อราแป้งนี้จะไม่งอก ถ้ามีละอองน้ำมากๆ
แปลงที่มีประวัติการระบาดของโรคนี้ควรพ่นสารป้องกันจำพวกกำมะถันผงละลายน้ำ หรือคาราเทน ควรพ่นในตอนเย็นที่หมดแดดแล้ว (สารดูดซึมอื่นๆ มีอีกหลายชนิดแต่ราคาแพงไม่คุ้มกับการลงทุน แต่ในฤดูที่ถั่วยาวมีราคาสูง อาจใช้สารประเภทดูดซึมฉีดพ่นก็ได้)
แปลงที่เป็นโรคมากควรรื้อและเผาทำลายทันที ไม่ควรปล่อยทิ้งไว้ให้เป็นแหล่งแพร่กระจายของเชื้อโรคต่อไป

โรคราสนิม

เกิดจากเชื้อรายูโรมายเซส อาการคือ จะพบที่ใบแก่เป็นส่วนมาก โดยมีตุ่มนูนขนาดเล็กๆ สีเหลืองซีด ตรงกลางตุ่มมีแผลแตก ซึ่งจะมีผงสีสนิมเหล็กเกาะอยู่เป็นกลุ่ม เมื่อโรคระบาดมากขึ้น จำนวนจุดต่อใบจะมากขึ้นลุกลามจากส่วนล่างๆ สู่ส่วนบนของต้น และใบที่เป็นมากจะเหลืองและร่วงหล่นไป มักจะพบอยู่เสมอในทุกๆ แหล่งที่มีการปลูกถั่วฝักยาว

การป้องกันกำจัด โรคราสนิม ถั่วฝักยาว

หมั่นตรวจดูแปลงปลูกอย่างสม่ำเสมอ โดยเฉพาะใบในทรงพุ่มและใบแก่ตอนล่างของต้น
ถ้าพบโรคนี้ ควรพ่นด้วยสารจำพวกกำมะถันผงละลายน้ำหรือสารประเภท แมนโคเซป
แปลงปลูกที่ทรุดโทรมแล้วควรรีบรื้อออกและเผาทำลายเพื่อตัดต้นตอของโรคที่จะระบาดในการปลูกครั้งต่อไป

โรคใบด่าง

เกิดจากเชื้อวิสา มีแมลงปากดูดเป็นพาหะ อาการคือ จะพบโรคใบด่างได้ทั่วทุกแปลงที่ปลูกถั่วฝักยาว อาการคือใบจะด่าง สีเหลืองสลับเขียวอ่อนและขาวซีด จะเห็นได้ชัดเจนโรคนี้จะแพร่กระจายโดยติดไปกับเมล็ดพันธุ์หรือแมลงปากดูดถ้าเป็นกับต้นถั่วที่ยังเล็ก จะไม่ให้ผลผลิต

การป้องกันกำจัดโรคใบด่างที่เกิดกับถั่วฝักยาว

ยังไม่มีคำแนะนำในเรื่องการใช้สารเคมี แต่มีแนวทางป้องกันโดยเริ่มจากการคัดเลือกเมล็ดพันธุ์จากต้นที่แข็งแรงสมบูรณ์ไว้ทำพันธุ์ กำจัดต้นที่เป็นโรคทิ้งไป และพ่นสารเคมีป้องกันแมลงปากดูดเพื่อยับยั้งการแพร่กระจายของโรคนี้

ผู้เขียนเองก็หวังเป็นอย่างยิ่งว่า หากเกษตรกรมือใหม่ท่านใดได้อ่านมาถึงตรงนี้ ก็คงพอจะมีความรู้ในเรื่องของการปลูกถั่วฝักยาวกันบ้างแล้ว จะรอช้าอยู่ทำไม เตรียมจอบ ออกไปสวนหลังบ้านกันเลยดีกว่า

ที่มา ฝ่ายส่งเสริมการเกษตร สำนักวิจัยและส่งเสริมวิชาการการเกษตร มหาวิทยาลัยแม่โจ้ เชียงใหม่