ปลูกอะไรดีในพื้นที่น้ำท่วมบ่อย แล้วได้ผลผลิตสูง

พื้นที่น้ำท่วมถึงส่วนใหญ่มักเป็นปัญหากับเกษตรกร เนื่องจากพืชหลายชนิดไม่ต้องการน้ำมากขนาดถึงกับท่วมขังเป็นเวลานาน

และถึงแม้ว่าพื้นที่เกษตรในประเทศไทยส่วนใหญ่จะเป็นพื้นที่เกษตรในที่ลุ่ม และน้ำท่วมถึง กระนั้นเกษตรกรทั่วไปก็ยังคงมีปัญหาเกี่ยวกับการปลูกพืชบนพื้นที่น้ำท่วมถึงนี้ และมีผลกระทบกันหลายด้าน การจะย้ายพื้นที่ปลูกก็มีปัญหาหลายอย่าง

วันนี้ เกษตรอินทรีย์แบบพอเพียง จะมาแนะนำ พืชที่ปลูกได้ในพื้นที่น้ำท่วมขัง และสามารถอยู่รอด ไม่ตาย เป็นพืชทนน้ำท่วมได้ดี และมีหลายชนิด เพื่อเป็นทางเลือกแก่เกษตรกรที่มีปัญหาเกี่ยวกับการทำเกษตรในพื้นที่น้ำท่วมขังเป็นเวลานานๆ ได้มากขึ้น

พื้นที่น้ำท่วมขังบ่อย ควรปลูกพืชอะไรดี

เราจะมาแนะนำ พืชหลายชนิด ที่สามารถปลูกได้ในพื้นที่ที่เกิดน้ำท่วมขังเป็นเวลานาน หรือพื้นดินชื้นแฉะ ไม่ว่าจะมาจากภัยธรรมชาติหรือฝีมือมนุษย์ แก้ปัญหาให้ถูกจุด โดยการปลูกพืชทนน้ำท่วม และเราต้องรอดไปด้วยกัน

เพราะเมื่อน้ำมา และท่วมขัง ทางแก้ปัญหาต้นเหตุอาจใช้เวลานาน เมื่อจำต้องอยู่และต้องอยู่ให้ได้ จึงต้องปรับเปลี่ยนพื้นที่แปลงเกษตร ให้รับกับสภาพแวดล้อมที่เกิดขึ้น เพราะหากไม่ปรับเปลี่ยนเลย พืชผักและต้นไม้ที่ปลูกเอาไว้ก่อนน้ำจะท่วม กำลังแตกใบให้ผลผลิต อาจต้องมาล้มหายตายจากไปในเวลาไม่นาน เมื่อเกิดเหตุน้ำท่วมขัง

จะโดยธรรมชาติ หรือจากฝีมือมนุษย์เอง เราก็สามารถรับมือได้ง่ายดาย ด้วยการเลือกปลูกพืชที่เป็นชนิด ไม้ทนน้ำท่วม เพื่อความอยู่รอด

พืชทนน้ำท่วมก็ไม่ตายง่ายๆ มีอะไรบ้าง

ปลูกพืชที่อยู่กับน้ำแล้วไม่ตาย ต่อให้ท่วมมากแค่ไหน ถ้าท่วมไม่ถึงยอด พืชพวกนี้ก็ไม่มีวันตาย แถมยังให้ผลผลิตอย่างต่อเนื่อง เนื่องจากระบบรากจะทนทานน้ำท่วมขังสูง

• น้ำท่วมไม่เกิน 1 เมตร ท่านให้ปลูก ผักกูด ใบเตย พืชเหล่านี้ทนน้ำท่วมได้ ตายแล้วก็จะงอกใหม่ แตกกอได้อีก
• น้ำท่วมมิดหัว ท่านว่าให้ปลูก กล้วย มะกอกน้ำ มะดัน พุดทรา ตะเคียน ยางนา หว้า ชะมวง ปาล์มน้ำมัน มะพร้าว มะม่วงเบา ไผ่กิมซุง หรือไผ่ตงลืมแล้ง มะดัน ชมพู่มะเหมี่ยว ทุเรียนเทศ สะเดาเทียม สะเม็ด ต้นชมพู่ทับทิมจันทร์ พืชเหล่านี้ทนน้ำท่วมได้
• น้ำท่วมจนตายแล้วงอกใหม่ได้ พืชที่ตายแล้วก็จะงอกใหม่ได้ในบางชนิด เช่น มะระขี้นก ย่านาง เตย
• พืชทนน้ำท่วมในระยะสั้น บางชนิดมีน้ำท่วมขังแต่ยอดจมก็สามารถอยู่ได้ บางชนิดน้ำท่วมขังแค่เพียงไม่เกินส่วนยอดเท่านั้นและไม่เกิน 2 อาทิตย์ เช่น มะกรูด มะนาว

พืชที่ไม่ควรปลูกในพื้นที่น้ำท่วมขัง

หรือแม้จะเป็นพื้นที่ที่น้ำท่วมเล็กน้อย แต่ท่วมนาน น้ำขังติดต่อกันเป็นเวลานานหลายวัน หรือดินชื้นแฉะอยู่ตลอดเวลากินเวลาเป็นอาทิตย์ พืชบางชนิดไม่สามารถอยู่ได้ ระบบรากเน่าเร็วมาก เมื่อรากหาอาหารไม่ได้เป็นเวลาหลายวัน พืชก็ตาย รายชื่อพืชที่ไม่ทนต่อสภาพพื้นที่น้ำท่วมขังเป็นเวลานาน หากปลูกแล้วไม่รอดแน่นอน คือ

ขนุน , ไผ่หวาน , ชะอม , สะเดาทะวาย , กะท้อน , มันเทศ , สะตอ , ลูกเนียง , ลูกนาง , เฮลิโคเนีย , ดาหลา , ตะไคร้ , กระชาย , ขมิ้น , พริก , มะเขือ , มะนาว , บวบ , มะระ , ถั่วฝักยาว และ ถั่วพู

พืชบางชนิดสามารถเอาตัวรอดได้หากมีรากแก้ว และระบบรากเหง้าที่พอจะมีออกซิเจนเหลือให้หายใจได้ เนื่องจากน้ำอาจซึมผ่านชั้นดินไปไม่ถึง เพราะฉะนั้น ผลหมากรากไม้ต่างๆ หากมีระบบรากไม่ลึกมาก ส่วนใหญ่จะตายเมื่อมีน้ำท่วมขัง ยกเว้นพืชที่มีระบบรากตื้นแต่มีเหง้า เช่น เตย กล้วย ไผ่ พวกนี้ตายยาก แต่หากท่วมเกินครึ่งเดือนก็ไม่ไหว ตายเหมือนกัน

ส่วนพวกชมพู่มะเหมี่ยว มะม่วงเบา หากมีรากแก้วพวกนี้ส่วนใหญ่จะรอด ยกเว้นที่ปลูกในลักษณะการตอนกิ่ง ปักชำ ปักกิ่ง ไม่มีรากแก้ว แถมระบบรากตื้น น้ำท่วมก็จมน้ำตายได้ แต่ถ้าหากดินบริเวณที่ปลูกดูดซับน้ำได้ดี น้ำซึมเร็ว แห้งเร็ว ก็อาจจะรอดเนื่องจากรากได้หายใจ

แถมท้ายด้วยเรื่อง ไม้ประดับทนน้ำท่วม….หากต้องการปลูกไม้ประดับแทนการปลูกพืชผักสวนครัวและไม้ผลชนิดอื่น

ไม้ผลที่ทนน้ำท่วม

ทำไมพรรณไม้แต่ละชนิดจึงทนน้ำท่วมขังได้แตกต่างกัน

ถ้าตอบแบบง่ายๆ และถูกต้องก็คือ เป็นธรรมชาติของพรรณไม้ หากขยายความก็คือ ขึ้นอยู่กับพันธุกรรมของพรรณไม้ เห็นได้จากถิ่นกำเนิดและการกระจายพันธุ์ (Habitat & distribution) พรรณไม้ที่ขึ้นอยู่ริมแหล่งน้ำ ก็จะชอบน้ำและทนทานต่อน้ำท่วม หากกล่าวถึงเฉพาะพรรณไม้พุ่มหรือไม้ต้นที่มีเนื้อไม้แข็ง สามารถสังเกตได้จากลักษณะทางสัณฐานวิทยาของเปลือกลำต้นและเปลือกรากที่มีความแข็ง หรือหนาเหนียว

และอาจพบช่องแลกเปลี่ยนก๊าซตามเปลือกที่เป็นรอยขีดนูนหรือเป็นตุ่มนูนสีขาวหรือเทา ดังเช่น ต้นมะกอกน้ำ มะดัน อโศกน้ำ ยางนา ละมุด มะกรูด ซึ่งมีความทนทานต่อน้ำท่วมได้ดี แต่ในขณะที่เปลือกลำต้นหรือเปลือกรากมีลักษณะค่อนข้างอ่อน หนาและค่อนข้างฉ่ำน้ำ เช่น จำปี จำปา มะกอก มะกอกฝรั่ง พญาสัตบรรณหรือตีนเป็ด ชมพูพรรณทิพย์ จะไม่ทนทานต่อน้ำท่วม

ทำไมพรรณไม้บางชนิดถึงตายเมื่อน้ำท่วม

ตามธรรมชาติแล้วพรรณไม้ประดับทุกชนิดต้องการน้ำที่จะนำไปใช้ในกระบวนการสังเคราะห์แสง เพื่อสร้างอาหาร เพื่อการเจริญเติบโต แต่มีความต้องการในปริมาณที่เหมาะสมไม่เท่ากัน โดยดูดซับเข้ามาทางรากขนอ่อนที่อยู่ส่วนปลายของราก รากขนอ่อนนี้มีผนังบางๆ หากมีน้ำท่วม น้ำจะเข้าไปแทนที่ฟองอากาศที่มีอยู่ในดิน ทำให้รากแลกเปลี่ยนก๊าซไม่ได้ เซลล์จะตายหรือเน่าเสีย

ทำให้รากใหญ่ดูดน้ำขึ้นไปใช้ไม่ได้ ใบก็จะขาดน้ำ ทำการสังเคราะห์แสงไม่ได้ ใบเปลี่ยนเป็นสีเหลือง ต่อมาเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล เหี่ยวแห้งและร่วงและตายในเวลาต่อมา ซึ่งหลายคนสงสัยว่าทำไมใบไม้ขาดน้ำ ทั้งๆ ที่ต้นแช่น้ำอยู่

พรรณไม้ประดับที่สามารถทนน้ำท่วมได้

พรรณไม้ที่ทนน้ำท่วมส่วนใหญ่ขึ้นอยู่ในพื้นที่ราบลุ่มภาคกลาง หรือขึ้นอยู่ริมแหล่งน้ำที่เป็นแม่น้ำ ลำธาร น้ำตก หนองบึง หรือพื้นที่ชุ่มน้ำ เป็นพรรณไม้พื้นเมืองดั้งเดิมของไทย อาทิเช่น พรรณไม้ในวงศ์ยาง (Family Dipterocarpaceae) ได้แก่ ยางนา ตะเคียนทอง ตะเคียนหิน ตะเคียนทราย สยาขาว กระบาก จันทน์กะพ้อ พะยอม พรรณไม้ในวงศ์มะเกลือ (Family Ebenaceae) โดยเฉพาะในสกุลมะพลับ (Genus Diospyros) ได้แก่ มะพลับ ไม้ดำ ดำดง สั่งทำ ตะโกพนม ตะโกนา ตะโกสวน จันดำ จันอิน มะเกลือ พญารากดำ

พรรณไม้ในวงศ์อื่นๆ ได้แก่ โกงกางใบเล็ก โกงกางใบใหญ่ โกงกางหัวสุม โกงกางหูช้าง กระโดน กระทุ่มน้ำ กระทุ่มนา กระเบา กรวยน้ำ กะพ้อแดง กะพ้อหนาม กาจะ การเวกน้ำ เกด กุ่มน้ำ ข่อย ขะเจาะน้ำ ขี้เหล็กบ้าน คัดเค้าเครือ คล้า คลุ้ม เคี่ยม แคนา ไคร้ย้อย จิกน้ำ จิกสวน ชมพู่น้ำ ชำมะเลียงบ้าน ตะแบกนา ตีนเป็ดน้ำ ตีนเป็ดทราย เตยทะเล เตยน้ำ เตยพรุเตยหอม เตยหนู เต่าร้าง ทองกวาว ไทร โพธิ์ นาวน้ำ นนทรี นมแมว ประดู่ป่า ประดู่บ้าน ไผ่สีสุก ไผ่เลี้ยง ไผ่ป่า ฝรั่ง พิกุล พุดทุ่งพุดภูเก็ต พุดสีพุทรา โพทะเล มะกรูด โมกลา มะพร้าว มะขาม มะขามเทศมะเดื่อกวาง มะตูม ยอบ้าน ละมุด ลำพู สะแก สะตือ เสม็ด สารภี หูกวาง หมากสง อินทนิล อโศกป่าพุ (พุเมืองกาญจนบุรี)

ต้นไม้ต่างประเทศที่ทนน้ำท่วม

นอกจากนี้ยังมีพรรณไม้จากต่างประเทศอีกหลายชนิดที่นำเข้ามาปลูกกัน แล้วมีความทนทานต่อภาวะน้ำท่วมได้ อาทิเช่น อโศกอินเดีย ก้ามปู หูกระจง กระดังงาจีน

สำหรับพรรณไม้ประดับบางชนิด มีความทนทานเป็นเลิศ ถึงแม้ว่าจะมีน้ำท่วมสูงมิดยอดเป็นเวลานาน (ทนได้ถึง 30 วัน) ได้แก่ ปาล์มแวกซ์ (Copernicia prunifera) ต้นตาลโตนด (Borassus flabellifer) ต้นจาก สาคู อโศกน้ำ มะกอกน้ำ มะดัน หลังจากน้ำลดลงแล้ว เจริญเติบโตต่อได้เลย

อย่างไรก็ตาม การปลูกพรรณไม้ทนน้ำท่วมเหล่านี้ประดับบ้าน ก็ควรมีการตัดแต่งทรงพุ่มให้สวยงาม มีการกำจัดวัชพืช โรคและแมลง มีการพรวนโคนต้นให้สวยงาม พร้อมทั้งมีการใส่ปุ๋ยเร่งการเจริญเติบโตเป็นช่วงๆ พรรณไม้เหล่านี้ก็จะเป็นไม้ประดับที่สวยงาม พร้อมที่จะสู้ทนน้ำท่วมให้เจ้าของบ้านอย่างท่านได้สบายใจ

อ้างอิงเรื่องไม้ประดับทนน้ำท่วม : ดร.ปิยะ เฉลิมกลิ่นผู้เชี่ยวชาญพิเศษสถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย (วว.)

พืชทนแล้ง พืชใช้น้ำน้อย

แนะนำพืชผักหลายชนิด ทนแล้งได้ดี ปลูกในที่ดอน ใช้น้ำน้อย เป็นพืชที่ต้องการน้ำน้อย เหมาะสำหรับปลูกในพื้นที่ห่างไกลชลประทานหรือแหล่งน้ำ ใช้เป็นพืชพี่เลี้ยงก่อนทำการเพาะปลูก

พืชใช้น้ำน้อย ทนแล้ง และให้ผลผลิตดี